Για μας τους φυσικούς, η διάκριση μεταξύ παρόντος, παρελθόντος και μέλλοντος είναι απλώς ψευδαίσθηση.
ALBERT EINSTEIN
Τι είναι ο χρόνος; Αν δε με ρωτήσει κανείς, ξέρω.
Αν μου ζητήσει όμως να του τον εξηγήσω, δεν ξέρω.
+ Άγιος Αυγουστίνος
Ο χρόνος, οι μορφές του και οι εκδηλώσεις του
Θα μπορούσαμε ίσως να φανταστούμε ένα διδιάστατο σύμπαν, ένα μονοδιάστατο, και με λίγο παραπάνω κόπο, ένα αδιάστατο ή σημειακό σύμπαν. Σύμφωνα άλλωστε με τις σύγχρονες θεωρίες, κάπως έτσι ήταν ο σπόρος απ’ όπου ξεφύτρωσε ο σημερινός γνωστός και άγνωστος κόσμος.
Δε θα μπορούσα όμως με τίποτε να φανταστώ κόσμο χωρίς χρόνο. Και είναι περίεργο που ποτέ δεν τον συμπεριέλαβαν οι διάφορες θρησκείες στο πάνθεό τους παρ’ όλον ότι δυναστεύει και κυριαρχεί παντού. Η γραμματική δεν θα είχε ρήματα χωρίς χρόνο. Είναι απαραίτητο συστατικό κάθε συνταγής, κάθε κατασκευής, κάθε δημιουργίας.
Για να γίνει ψωμί, χρειάζεται αλεύρι, μαγιά, νερό, φωτιά, και χρόνος. Για να γίνει κρασί, θα χρειαστούν σταφύλια, βαρέλι, διάφορα, αλλά οπωσδήποτε και χρόνος. Για να δέσει το σπασμένο κόκαλο θέλει χρόνο, για να περάσει η ίωση πρέπει να κάνει τον κύκλο της, για να γεννηθεί το μωρό θέλει κάποιους μήνες.
Κατά τον Ηράκλειτο “τα πάντα ρει”. Ο κόσμος στο σύνολό του είναι δυναμικός, δηλαδή δε μένει ποτέ ίδιος. Αποτελείται από άπειρες εικόνες (στιγμιότυπα) που διαδέχονται η μία την άλλη. Αξιωματικά δεχόμαστε ότι σε ένα σύμπαν δε μπορούν να υπάρχουν “ταυτόχρονα” περισσότερες από μία καταστάσεις. (Για την κάλυψη της αδυναμίας ταυτόχρονων καταστάσεων δημιουργήθηκε η θεωρία των παράλληλων συμπάντων). Η διαδοχή μιας κατάστασης από μια άλλη δημιουργεί μια διάταξη που για την περιγραφή της εφαρμόζονται οι όροι παρελθόν παρόν και μέλλον. Από φιλοσοφική άποψη και λόγω της αδιάκοπης ροής του χρόνου, το παρόν δεν υπάρχει, είναι μια απολύτως εικονική κατάσταση, σημείο αναφοράς, εφεύρημα μόνο και μόνο για να οριστούν οι παρελθούσες και οι μέλλουσες καταστάσεις. Είναι “η δίοδος που βυθίζει όλο το μέλλον στο παρελθόν”. Έτσι η δεξαμενή της αιωνιότητας χωρίζεται σε δύο, συμμετρικά, άπειρα πεδία . Το ταξίδι τόσο στο ένα όσο και στο άλλο πεδίο, αποτελεί ανέκαθεν κεφαλαιώδη πρόκληση. έχει διατυπωθεί η άποψη, ότι αναφορές σε ψυχικά φαινόμενα όπως προαισθήσεις, οράματα, όνειρα, προβλέψεις, θα μπορούσαν να ερμηνευθούν με την υπόθεση θετικής ή αρνητικής διαδρομής στο χρόνο, κάτω από ειδικές συνθήκες και προϋποθέσεις.
Όπως για όλα τα φυσικά μεγέθη, έτσι και για το χρόνο, ο άνθρωπος μόνο συγκριτικά μπορεί να τον μετρήσει. Έτσι από την αρχαιότητα κιόλας οι διάφοροι πολιτισμοί στήριξαν τη χρονομέτρησή τους στην περιοδικότητα της περιστροφής της γης. Και πήγαιναν όλα καλά μέχρι πριν εκατό περίπου χρόνια , που για πρώτη φορά κάτι φάνηκε να μην πηγαίνει καλά με το συγκεκριμένο μέγεθος. Ήταν τότε που ο Αλμπέρτος Αϊνστάϊν διατύπωσε τη σχετικότητα του χρόνου. Απέδειξε δηλαδή ότι ο χρόνος δεν είναι ο ίδιος παντού και πάντοτε, εξαρτώμενος από την ταχύτητα με την οποία κινείται το σύστημα μέσα στο οποίο τον μετράμε. Αποδείχτηκε δηλαδή η ιδιαιτερότητα αυτού του μεγέθους που κυριαρχεί σε κάθε φαινόμενο, σε κάθε εκδήλωση. Είναι όπως λέμε κοινός παρονομαστής.
Με την κυριολεξία του όρου, (σαν διαιρέτη), τον συναντάμε τόσο στη φύση όσο και στην κοινωνία. Έτσι στη Φυσική το αντίστροφο του χρόνου το βρίσκουμε με τον όρο συχνότητα. Αυτή η συχνότητα διαφοροποιεί το φως αναλύοντάς το στα διάφορα χρώματα, καθορίζει τις ιδιότητες των διάφορων ακτινοβολιών, και χαρακτηρίζει την μουσικότητα και μελωδικότητα των διάφορων ήχων.
Το ίδιο -το αντίστροφο του χρόνου- στον πεζό χώρο της οικονομίας και της παραγωγής, εκφράζει επιγραμματικά την απόδοση κάθε δραστηριότητας. Έτσι το κλάσμα 1/t, είναι το μοναδικό και κοινό προϊόν κάθε βιομηχανίας, επιχείρησης, ή υπηρεσίας. Ο δείκτης εμφανίζεται σαν κομμάτια την ώρα, χιλιόμετρα την ώρα , κιλά την ώρα, επιβάτες το μήνα, τουρίστες το χρόνο, φοιτητές το χρόνο, κ.λ.π., κάτι τέλος πάντων ανά μονάδα χρόνου (ώρα, μέρα, εβδομάδα, μήνα, χρόνο, ή λεπτό, δευτερόλεπτο, μικροδευτερόλεπτο, στιγμή). Και να! …Ξεφυτρώνει η “πίεση του χρόνου”. Μας κυνηγάει το ρολόϊ …
Ας κόψουμε ταχύτητα …δε μας παίρνει.