Τα έσχατα σύνορα της ψυχής, όσο και αν προχωρήσεις, δε θα δυνηθείς να τα ευρείς, όποια μέθοδο και αν ακολουθήσεις.

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ

Ο Θεός χειρίζεται τον ηλεκτρομαγνητι-σμό με την κυματική θεωρία, κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή, και ο διάβολος τον χειρίζεται με την κβαντική θεωρία, κάθε Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο.

SIR WILLIAM BRAGG

‘Ερως και ψυχή, οι γονείς της ηδονής (Ελληνική μυθολογία)

Ο θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα.

ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Η ψυχή …ή όπως θα λέγαμε, πληροφορία

Είναι ιδιαίτερα δύσκολο, ειδικά για τους νεότερους, να συνειδητοποιήσουν ότι η σύγχρονη τεχνολογία με το ζόρι συμπληρώνει διαδρομή δύο αιώνων ή μ’ άλλα λόγια, λιγότερο από 0,5% της διαδρομής του ανθρώπου στη γη με τη σημερινή του μορφή, ή ακόμη, 0,00005% από τότε που εμφανίστηκε η ζωή στη γη. Είναι σχεδόν αδύνατο να διανοηθούν ότι μόλις πριν εκατόν πενήντα χρόνια δεν υπήρχε ηλεκτρικό, τηλέφωνο, αυτοκίνητο, αλλά και όλα τα προϊόντα της βιομηχανίας, από ηλεκτρονικά μέχρι φάρμακα. Μιλάμε για μια εκρηκτική πρόοδο, αφού σ’ αυτή την μικρή περίοδο ανακαλύφθηκαν όσα δεν είχαν ανακαλυφθεί καθ’ όλη την ιστορία της ανθρωπότητας.

Ο ταραγμένος εικοστός αιώνας, σημαδεύτηκε από τη μεγαλύτερη ανακάλυψη του ανθρώπου μετά τον τροχό. Με αφορμή την περιέργεια του Einstein, ανοίχθηκε μια χαραμάδα στα άδυτα του κόσμου, και αποκαλύφθηκε ένα μεγάλο μυστικό. Αυτό της παγκόσμιας ή ενιαίας ουσίας. Μας είπε δηλαδή ο Einstein ότι δεν υπάρχει ύλη και ενέργεια σα χωριστές οντότητες, αλλά ότι τα δύο αυτά είναι ένα με δυο διαφορετικές μορφές, κάπως σαν τον πάγο με το νερό. Γλυκάθηκε μάλιστα από αυτή την αποκάλυψη, και σκέφτηκε ότι κάτι τέτοιο παίζει και με τις δυνάμεις που κυριαρχούν στη φύση, και βάλθηκε να διατυπώσει τη θεωρία του ενιαίου πεδίου, αλλά δεν πρόλαβε. Ωστόσο άνοιξε το δρόμο που τον περπατούν οι μεταγενέστεροι.

Δεν είμαστε λοιπόν βλάσφημοι αν πίσω από κάθε υλικό (χειροπιαστό δηλαδή) πράγμα, βλέπουμε κάτι άϋλο, την ενέργεια δηλαδή. Η ενέργεια εξ άλλου μέσα από τις ιδιότητές της, σχετίζεται με κάτι ακόμη “πιο άϋλο” την πληροφορία. Συγκεκριμένα, η ενέργεια ενός συστήματος ταξινομείται ποιοτικά, ανάλογα με το βαθμό που είναι αξιοποιήσιμη για να παράγει έργο. Υπάρχει ένα μέγεθος που το μετρά αυτό, και χαρακτηρίζει την ενεργειακή κατάσταση του συστήματος, όπως συνηθίζουμε να λέμε. Αυτό το χαρακτηριστικό μέγεθος, το λέμε εντροπία (από το εν και τρέπεσθαι). Μάλιστα όσο υποβαθμίζεται ενεργειακά ένα σύστημα, τόσο μεγαλώνει η εντροπία του. Από μαθηματική άποψη αποδεικνύεται ότι όσο πιο πολύπλοκα δομημένο είναι ένα σύστημα με την έννοια ότι χρειάζεται πολλές πληροφορίες για την περιγραφή του, τόσο πιο ασταθές είναι, με την έννοια ότι η ενέργεια που περικλείει έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να παράγει έργο μετατρεπόμενη σε άλλη μορφή της. Μ’ άλλα λόγια είναι χαμηλότερης εντροπίας. Ανακύπτει έτσι μία σχέση μεταξύ εντροπίας και πληροφορίας, και μάλιστα θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πληροφορία αντιστοιχεί σε αρνητική εντροπία. Και μην ξεχνάμε : Μεταβολή εντροπίας δε σημαίνει μεταβολή ενέργειας του συστήματος. Η ενέργειά του μένει ακριβώς η ίδια, το μόνο που αλλάζει είναι η “ενεργειακή του κατάσταση”, δηλαδή η “ποιότητα” της ενέργειάς του.

Αυτά όλα τα ωραία, εμένα τουλάχιστον, με πάνε πιο κοντά στη διαλεύκανση ενός αρχέγονου μυστηρίου. Του μυστηρίου της ψυχής για το οποίο έχει και έχει χυθεί μελάνη. Η ψυχή, λέμε, είναι μια ιδιότητα των έμβιων όντων, που ενώ δεν πολυασχολούμαστε μαζί της όσο είναι στο σπίτι της, τη θυμόμαστε όταν φεύγει. “Ξεψύχησε” λέει ο άλλος και εννοεί πέθανε. Το ίδιο λέω κι εγώ.

Στο αυτοκίνητό μου έχω ένα κινητήρα, που όταν είναι στα καλά του, καταφέρνει μια θαυμάσια δουλειά. Τρώει τη βενζίνη που του βάζω, και μου δίνει καυσαέρια, κίνηση, θερμότητα, ακτινοβολίες και θόρυβο. Δε “σπαταλάει” τίποτε. Όταν ζυγίσω όλα που μου δίνει, τα βρίσκω ακριβώς ίσα, (ισοδύναμα στην ακρίβεια), με τη βενζίνη που του έδωσα. Αποφασίζω να τον βάλω στο τραπέζι και να τον αποσυναρμολογήσω. Του ξαναδίνω βενζίνη, αλλά παρά τις παραινέσεις μου τα απλωμένα γρανάζια δεν ανταποκρίνονται. Και όχι επειδή δε θέλουν. Δε μπορούν. Μα τι άλλαξε; “Ξεψύχησε”.

Τον ξανασυναρμολογώ.

Δηλαδή δεν κάνω το παραμικρό παρά πάνω, απλά ξαναβάζω τα γρανάζια όπως ήταν πριν. Ξαναλειτουργεί. Αναστήθηκε. Μα τι του είχε λείψει; Ασφαλώς η τάξη, η πληροφορία, …δηλαδή η ψυχή.

Αυτό είναι η ψυχή. Είναι η τάξη, η πληροφορία που προσδίδει στα έμβια όντα αυτή την ιδιότητα του ζωντανού. Κατά το θάνατο λόγω κάποιας ή κάποιων χημικών διεργασιών λύεται αυτή η τάξη, με συνέπεια τον πλήρη αποσυντονισμό του συστήματος. Είναι σίγουρο, ότι αν μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε αυτές τις βλάβες θα επαναφέραμε σε λειτουργικότητα το σύστημα μέχρι την επόμενη αποσυναρμολόγησή του. Κάτι τέτοιο άλλωστε γίνεται με την ήδη εφαρμοζόμενη κατάψυξη οργάνων. Διακόπτεται και αποκαθίσταται κατά βούληση η τάξη της επικοινωνίας.

Κατά τον Αναξαγόρα άλλωστε, “ψυχή είναι ο συνδυασμός των διάφορων στοιχείων, προκειμένου να δοθεί η ζωή, η ύλη, ο κόσμος, το σύμπαν“. Πληροφορία δηλαδή.

Αυτό είναι το μοδέλο μου για τη βιολογική ψυχή. Για την άλλη την υπερβατική (φιλοσοφική ή θεολογική) ψυχή, ενώ δεν την αποκλείω, ομολογώ την αδυναμία μου να την προσεγγίσω. Κάποιοι άλλοι λένε τα κατάφεραν. Τη ζυγίσανε κιόλας.

Και τη βγάλανε λέει εικοσιένα γραμμάρια …